Academische kernwaarden
Academische kernwaarden vormen het fundament van wetenschap en hoger onderwijs in Nederland. Waarden als academische vrijheid, wetenschappelijke integriteit en open science bepalen de norm van het handelen van de kennissector.
Academische vrijheid
De Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen (KNAW) omschrijft academische vrijheid als ‘het beginsel dat medewerkers aan wetenschappelijke instellingen in vrijheid hun wetenschappelijk onderzoek kunnen doen, hun bevindingen naar buiten kunnen brengen en onderwijs kunnen geven’.
Academische vrijheid is een waarborg voor de autonomie van kennisinstellingen. Daarom is het wettelijk geborgd in de Wet op hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek (WHW). De vijf basisprincipes van academische vrijheid zijn eerlijkheid, zorgvuldigheid, transparantie, onafhankelijkheid en verantwoordelijkheid. Deze vrijheid geldt onder meer voor:
- Keuze van te onderzoeken thema’s, wetenschappelijke partners, onderzoeksvragen en -methoden;
- Toegang tot informatiebronnen;
- Publiceren en delen van informatie via conferenties, lezingen en lidmaatschap van wetenschappelijke groepen;
- Invulling van wetenschappelijk onderwijs.
Wetenschappelijke Integriteit
In Nederland hanteren we de Nederlandse Gedragscode Wetenschappelijke Integriteit. Deze code omschrijft de principes en normen die nodig zijn voor wetenschap en onderwijs. De vijf uitgangspunten van deze gedragscode zijn – net als bij academische vrijheid – eerlijkheid, zorgvuldigheid, transparantie, onafhankelijkheid en verantwoordelijkheid.
Er is ook een Europese gedragscode; de European Code of Conduct for Research Integrity. Vanuit Nederland is de KNAW hierbij aangesloten. De Europese Commissie (EU) erkent deze code als referentie voor wetenschappelijke integriteit voor alle door de EU gefinancierde onderzoeksprojecten.
Eigen gedragscodes
Daarnaast beschikken diverse kennisinstellingen over eigen gedragscodes. Met interne regels en richtlijnen rond wetenschappelijke integriteit en veiligheid. Zo hebben bijvoorbeeld de Universitaire Medisch Centra hun eigen research codes.
Open science
Om de ontwikkeling van nieuwe kennis en innovaties te stimuleren is het vrij delen van wetenschappelijke inzichten belangrijk. Daarom onderschrijft Nederland het streven van de EU om onderzoeksresultaten voor iedereen toegankelijk te maken. Dat noemen we open science. Voorbeelden hiervan zijn publicaties openbaar toegankelijk krijgen en het ‘FAIR’ maken van onderzoeksdata: findable, accessible, interoperable & reusable.
De EU stimuleert open science; het wordt in de praktijk dan ook steeds vaker toegepast. Dat betekent echter niet dat elke internationale partner volgens de principes van open science werkt. Bovendien kunnen er legitieme redenen zijn om onderzoeksresultaten niet te delen. Denk aan intellectueel eigendom, nationale veiligheid en privacy.
Voorkom spanning
Sta stil bij de vraag in hoeverre onderzoek verbonden aan uw instelling openbaar is en gedeeld wordt. En welke afspraken u hierover maakt met internationale partners. U kunt bijvoorbeeld bespreken in welke situaties u data deelt. Of dat u externe partijen alleen data laat inzien (data visiting).
Zo voorkomt u dat spanning ontstaat tussen u en uw partners over het streven naar openheid en het nemen van beschermende maatregelen.