Kennisgebieden met verhoogd risico

Denk aan kennis die specifiek voor militaire toepassingen wordt ontwikkeld, of aan dual-use technologieën. De lijst met dual-use technologieën biedt goede handvatten, maar omvat niet alles. Ook kennisgebieden die buiten het bereik van de exportcontrole vallen, kunnen gevoelig zijn. Denk bijvoorbeeld aan (deelterreinen binnen) kunstmatige intelligentie, geavanceerde robotica en kwantumtechnologie. Daarbij kan ook sprake zijn van een verhoogd risico op onethisch gebruik van onderzoeksresultaten, zoals rond (massa)bewakingsprogramma’s.
Deze risico’s zijn nog groter op gebieden waarin Nederland een unieke kennispositie heeft. Of bij zaken waarbij de technologie raakt aan de voortgang van vitale processen in Nederland, zoals transport, internet en gasproductie. Of zaken waarvan Nederland afhankelijk is, omdat daarvoor geen bruikbare alternatieven zijn. In deze context spreken we ook wel van ‘kroonjuwelen’: de kennisgebieden waarbij risico’s aan kennisoverdracht zijn verbonden. Gebieden waarop uw instelling een reputatie heeft opgebouwd en u onderzoek doet dat internationaal bekend staat als excellent.

Welke landen hebben een verhoogd risico?’

• Ga uit van een risicomanagementbeleid dat zich op dreigingen richt, ongeacht uit welk land ze komen. Als uw beleid zich uitsluitend op enkele ‘risicolanden’ richt, ziet u wellicht dreigingen uit andere landen over het hoofd. Hierdoor loopt u alsnog risico. Bovendien kan uw keuze ervoor zorgen dat alles wat aan de gekozen ‘risicolanden’ verbonden is op voorhand verdacht is. Dat laatste is slecht voor de wetenschap en in strijd met het non-discriminatiebeginsel. 
• Voor het inschatten van het risicoprofiel van een land, kunt u openbaar beschikbare dreigingsinformatie gebruiken. Zo hebben NCTV, AIVD en MIVD begin 2021 een gezamenlijk ‘Dreigingsbeeld Statelijke Actoren’ gepubliceerd. Ook de jaarverslagen van AIVD en MIVD bevatten actuele dreigingsinformatie. Wilt u weten tegen welke landen er sancties gelden? Kijk dan op www.sanctionsmap.eu.
•  Raadpleeg ook relevante internationale ranglijsten en indices van ngo’s, onderzoeksinstituten en internationale organisaties. Een slechte score op dergelijke overzichten moet alarmbellen doen afgaan. Kijk bijvoorbeeld hoe het is gesteld met de academische vrijheid, vrijheid in het algemeen, democratie en respect voor de rechtsstaat. De hiergenoemde overzichten zijn bedoeld als voorbeeld. Het gaat erom dat u uw risico-oordeel bekrachtigt en onderbouwt.
• Scoort een land slecht op dergelijke ranglijsten, dan sluit dit niet per se een samenwerking met instellingen uit dit land uit. Ook kunt u met onderzoekers uit dergelijke landen samenwerken, mits u de juiste voorzorgsmaatregelen treft en u rekening houdt met de context waarbinnen de beoogde partner werkt. 
• Wilt u meer weten over het risicoprofiel van specifieke landen? Neem dan contact op met het Loket Kennisveiligheid. Dit loket is verbonden met alle relevante onderdelen van ministeries en diensten, waaronder de landenexperts van Buitenlandse Zaken en RVO. Zie hier voor het contactformulier.